مدیریت برداشت برای هر چین در یونجه ایتالیایی GEA
در تعیین زمان برداشت مناسب یونجه در هر چین ، نظرات کشاورزان متفاوت و زیاد است ، ولی اتفاق نظر همه آنها معمولا در زمان بلوغ کامل یونجه یعنی زمانی است که گیاه به گلدهی و تولید غنچه رسیده باشد که البته ابن موضوع در همه ارقام یونجه نیز تعریف خاصی ندارد و بعضی آنرا از 10 درصد تا 30 درصد گلدهی هم می دانند .
برای شناخت بهتر تاثیر زمان برداشت، آشنایی با چگونگی رشد و نمو یونجه بسیار سودمند خواهد بود. گیاه در طول فصل رشد آنچه را كه در نتیجه عمل نورساخت (فتوسنتز) تولید می كند را صرف سوخت و ساز و ذخیره در بخش های هوایی خود می كند و در اواخر فصل رشد به ریشه و طوقه ها انتقال می دهد. این ذخائر ریشه انرژی لازم را برای رشد اولیه در بهار و رشد دوباره پس از هر چین برداری فراهم می كنند.
بهترین زمان برداشت برای چین های بهاره علوفه یونجه
در بهار که چین برداری از سرگرفته می شود ، گیاه یونجه برای حمایت از رشد تا ظهور برگ های جوان و رسیدن آن ها به مرحله ای كه بتوانند هیدروكربن كافی برای رشد را از طریق نور ساخت فراهم كنند، نیاز خود را از ذخائر ریشه و طوقه تامین میكند، که این امر در شرایط عادی حدود دو هفته پس از برداشت طول می كشد.
از این نقطه به بعد، با افزایش میزان كربوهیدرات های تولیدی، گیاه اقدام به بازسازی ذخائر ریشه می كند. در صورتی كه برداشت دوباره یونجه پیش از بازسازی ذخائر ریشه انجام گیرد، تاثیر زیان باری بر زیست سطح سبز و پیوستگی تولید علوفه خواهد داشت.
رشد یونجه در آغاز بهار از جوانه های طوقه آغاز می شود و به شرایط دمایی و ذخایر ریشه بستگی دارد. رشد بخش هوایی پس از چین اول، هم از جوانه های طوقه و هم از جوانه های جانبی روی ساقه انجام می شود.
در صورتی كه برداشت از ارتفاع بسیار كمتری صورت گیرد (كمتر از 5 سانتی متر)، بیشتر جوانه های جانبی حذف شده و همه ی ساقه ها به ناچار باید از جوانه های طوقه پدیدار شوند. چون نسبت جوانه های طوقه از جوانه های جانبی كمتر است ، لذا در این حالت شمار ساقه كمتر و عملكرد بوته نیز به تبع آن كمتر خواهد بود.
تاثیر میزان رسیدگی گیاه یونجه بر عملكرد آن
عملكرد یونجه در هر چین برداری با افزایش فاصله چین ها و بلوغ گیاه افزایش می یابد. از دیدگاه نظری، بیشینه عملكرد علوفه باید در هنگام رسیدن گیاه به مرحله شكوفه دهی كامل به دست آید.
ولی در عمل، به علت ریزش برگ ها و برخی از دیگر بخش های گیاه، بیشینه میزان عملكرد در هنگام 50 درصد گلدهی و یا كمی پس از آن به دست می آید. افزایش عملكرد در طی مراحل رشد اولیه تا اوایل گلدهی به صورت خطی بوده، ولی پس از این مرحله از شیب افزایش به شدت كم می شود.
البته به طوركلی سرعت واقعی افزایش عملكرد، متغیر بوده و به عامل های مختلفی مانند شرایط محیطی، حاصلخیزی خاك، رطوبت خاك، رقم یا اكوتیپ یونجه و دیگر عامل های مدیریت زراعی بستگی دارد.
تعیین مناسب ترین زمان برداشت گیاه یونجه
در مدیریت تولید علوفه یونجه، بایستی بین عملكرد علوفه، كیفیت علوفه و پایداری تولید تعادلی نسبی ایجاد كرد. مهم ترین عامل مؤثر بر كیفیت علوفه مرحله رشدی آن است. در نتیجه بلوغ گیاه، كیفیت علوفه كاهش یافته و میزان بیشینه و تركیبات هضم ناپذیر افزایش می یابد.
از این رو تأخیر در برداشت برای دستیابی بیشینه عملكرد، كیفیت مطلوب علوفه برای تغذیه دام را كاهش خواهد داد. كیفیت مطلوب علوفه برای افزایش وزن دام، در بازده بالای تولید شیر و بازده تولید مثلی آن بسیار ضروری است. لذا علوفه با كیفیت یكی از مؤلفه های لازم برای دامپروی سودآور می باشد. از سوی دیگر تولید علوفه با بالاترین كیفیت، مستلزم پذیرش پایین بودن عملكرد و پایداری عملكرد می باشد.
بیشینه عملكرد یونجه در مرحله گلدهی كامل به دست می آید، در حالی كه بالاترین كیفیت پیش از گلدهی حاصل به دست می آید.
در تولید علوفه همزمان با تغذیه دام، به علت برداشت تدریجی علوفه، افت كیفیت گریز ناپذیر خواهد بود. از این رو كاشت شمار بسیاری از رقم های مختلف، از جمله رقم با كیفیت بسیار بالای یونجه ایتالیایی GEA ، به گسترش دوره زمانی برداشت بدون افت كیفیت كمك خواهد كرد.
مدیریت برداشت یونجه بر پایه این كه هدف از تولید عملكرد بالا، كیفیت بالا، عملكرد و كیفیت علوفه بالا و یا دستیابی به بیشینه پایداری باشد، متفاوت خواهد بود.برای كیفیت بالای علوفه، چین اول باید در اوایل مرحله غنچه دهی و چین های بعدی در اواسط غنچه دهی انجام شود.
تكرار برداشت یونجه زار در اوایل مرحله غنچه دهی برای دستیابی به بالاترین كیفیت ممكن، پایداری سطح سبز را كاهش خواهد داد. به طور معمول بایستی 28 تا 33 روز بین چین برداری اول و دوم و سپس 30 تا 35 روز فاصله بین چین های بعدی وجود داشته باشد.
به علت سریع بودن تغییرات كیفیت علوفه، به ویژه در چین اول، علوفه باید در یك دوره زمانی 3 الی 4 روزه برداشت شود. همچنین توصیه می شود كه با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه مورد كاشت، حدود 5 الی 8 هفته مانده به آغاز فصل سرما برداشت انجام نشود. زیرا یونجه نیاز به ساخت و بازسازی ذخایر غذایی برای زمستان گذرانی دارد.
ایجاد فرصت ساخت ذخائر انرژی برای یونجه از اهمیت بالایی در بقاء زمستانی و پایداری سطح سبز مزرعه خواهد داشت. بقاء زمستانی و پایداری سطح سبز یونجه زار تا حدود زیادی با میزان كل كربوهیدرا ت های غیر ساختاری (قندها و نشاسته ها) ذخیره شده در ریشه ها و طوقه یونجه در ارتباط است. ذخائر كربوهیدرات های غیرساختمانی ریشه انرژی لازم برای بقاء گیاه در طول دوره فصل خواب (دورمانسی). رشد اولیه در آغاز فصل بهار و رشد دوباره پس از هر چین را فراهم می آورد.
زمانهای بهینه کیفی برداشت یونجه ایتالیایی GEA
اگر مدیریت برای تولید علوفه با عملكرد و كیفیت بالا اعمال شود. بایستی پس از چین اول كه در مرحله غنچه دهی انجام شده بود. چین دوم با فاصله حدود 28 الی 33 روزه و چین سوم با فاصله 38 الی 55 روزه از چین دوم یا در مرحله 10 تا 20 درصد شكوفه دهی برداشت شوند.
از آنجائی كه كیفیت علوفه در اوایل فصل رشد به سرعت در حال تغییر می باشد، فاصله چین ها بایستی كوتاه باشند. ولی در طول فصل تابستان تغییرات كیفیت علوفه آهسته تر صورت می گیرد. به همین علت در بعضی مناطق اجازه برداشت در طی 7 – 10 روز را به صورت تدریجی فراهم می آورد.
اگر اعمال مدیریت های زراعی با هدف دستیابی بیشینه پایداری سطح سبز صورت گیرد. بایستی چین اول در مرحله 25% گلدهی و فاصله چین ها بسته به رقم و منطقه بسیار متفاوت بوده. بهتر است بر پایه میزان 15 _ 10% گلدهی زمان مناسب چین های دوم و پس آن تعریف شود. در این روش، بیشتر بر دستیابی به عملكرد بالا تاكید می شود. در این روش زمان برداشت كمی گسترده تر از زمانی است كه هدف تولید علوفه با بالاترین كیفیت باشد.
تعیین زمان برداشت چین پایانی مزرعه یونجه GEA
توصیه می شود كه چین پایان فصل كه منتهی به زمستان است با ارتفاع بیشتری نسبت به چین های پیشین برداشت شود. این ارتفاع بیشتر به علت باقی ماندن برگ های پایه ای نورساخت را پیش از بروز سرما افزایش داده و ذخائر ریشه ای تقویت می كند.
از سوی دیگر، ته بوته بلندتر رشد تاج پوشش (كانوپی) سریع تری را فراهم آورده و در صورت بارش برف، گیاه را از سرمازدگی محافظت خواهد كرد. همچنین برف بیشتری در سطح یونجه زار نگهداری شده و ذخیره رطوبتی برای اوایل بهار بیشتر خواهد بود.
زمان مناسب برداشت گیاه یونجه در طول روز برداشت
زمان برداشت یونجه دارای اهمیت بالایی است. همچنین زمان برداشت بر كیفیت علوفه وخشك كردن آن تأثیر گذار است. توصیه می شود كه یونجه در اوایل روز و به محض اتمام شبنم بر روی گیاه برداشت شود.
برداشت یونجه در اوایل صبح این اجازه را خواهد داد كه علوفه طی یك روز كامل خشكانده شود و در نتیجه به بیشینه رساندن زمان خشك شدن، آسیب و زیان ناشی از تنفس به كمترین برسد و علوفه طی زمان كوتاه تری از یونجه زار گرد آوری شود و از تأثیر شرایط نامساعد آب و هوایی در امان بماند.
تنفس در یاخته های زنده رخ می دهد و فرآیندی است كه منجر به مصرف قندهای گیاهی می شود. بروز آسیب و زیان ناشی از تنفس تا زمان خشك شدن علوفه ادامه می یابد. با كاهش میزان قندهای گیاهی نسبت لیف افزایش یافته و هضم پذیری علوفه كاهش می یابد.
رخداد بارندگی در زمان خشكاندن علوفه باعث خارج شدن كربوهیدرات های محلول (قند) و پروتئین ها می شود. میزان لیف نامحلول در شوینده خنثی و درصد لیف های غیر محلول در شوینده اسیدی افزایش یافته و از این رو هضم پذیری كاهش می یابد.
ارتفاع مناسب برداشت گیاه یونجه از سطح زمین
بلندای برداشت یكی از عامل مهم در پیوستگی تولید عملكرد بالا و بازسازی مطلوب ذخائر ریشه می باشد. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده اند كه بلندای بوته از سطح زمین می بایستی به صورت متعادل در نظرگرفته شود. باقیماندن ته بوته با بلندای بیشتر و یا كمتر باعث كاهش عملكرد ماده خشك و محتوی غذایی علوفه خواهد شد.
بلندای مناسب برای برداشت یونجه حدود 2.5 سانتیمتر و در نهایت 5 سانتیمتر است و با افزایش بلندا به بیشتر از این میزان، عملكرد ماده خشك به شدت كاهش خواهد یافت.
افزایش بلندای برداشت تنها در مواردی قابل توصیه است كه در وهله نخست گیاه یونجه در شرایط تنش قرار داشته باشد. یا ذخائر كربوهیدراته ریشه در حد مطلوب نباشد. دوم اینكه بلندای بوته ها در برداشت پایانی بیشتر از 10 سانتیمتر در نظر گرفته شود تا توان بیشتری برای زمستان گذرانی داشته باشد.
بلندای مطلوب بوته ها در زمستان میزان حفظ برف در یونجه زار را افزایش داده و میزان مصرف آب در اوایل بهار را كاهش خواهد داد. در شرایط صحرایی مرطوب، ته بوته های بلندتر از طریق ایجاد تهویه بهتر و همچنین جلوگیری از برخورد علوفه به خاك مرطوب به خشك شدن قسمت های انتهایی علوفه برداشت شده كمك خواهند كرد.
از دیگر دلایل برداشت با بلندای مناسب از سطح زمین، متعادل كردن افزایش كیفیت علوفه است. به طور معمول پایین ترین بخش از گیاه یونجه دارای میزان لیف بالایی است . از این رو كیفیت پایین تری دارد. در كل، از پایین به بالای بوته یونجه كیفیت و میزان محتوی غذایی افزایش یافته و میزان لیف و لیگنین كاهش می یابد.
اگر كشاورزان درهنگام برداشت با افزایش نسبی بلندای ته بوته از برداشت این بخش خود داری كنند. كیفیت علوفه به مراتب بهتر خواهد بود. بررسی های مختلف نشان داده. كه میزان علف هرز در یونجه برداشت شده با ته بوته 5 سانتیمتر بسیار كمتر از ارتفاع 10 سانتیمتر می باشد. كمتر بودن میزان علف هرز باعث افزایش كیفیت علوفه در چین های بعدی خواهد شد.
سایر مطالب:
کنترل سرخرطومی در مزارع یونجه ایتالیایی GEA
معرفی آفات مهم یونجه و راههای مبارزه با آنها
روش های برداشت گیاه یونجه
یونجه تازه درو شده دارای 70 تا 85 درصد رطوبت بوده كه برای انبار كردن می بایست به 20 تا 25 درصد كاهش یابد. برای كاهش رطوبت ممكن است علوفه را در یونجه زار به طور طبیعی برای مدت چند ساعت تا چند روز، بسته به دمای محیط و شرایط جوی نگه داشته . یا از گرم كن ها و خشك كردن مصنوعی استفاده كرد.
هر یك از روش های برداشت یونجه با هدر رفت كمی و كیفی همراه است. 5 تا 15 درصد ماده خشك در شرایط خشك كردن طبیعی در یونجه زار در نتیجه فعالیت آنزیم ها از بین می رود . خرد شدن و ریختن برگ ها نیز موجب كاهش كیفیت محصول می شود ، چون درصد پروتئین برگ ها بیش از ساقه است، 70 درصد از پروتئین گیاه و 90 درصد كاروتن (ویتامین) در برگ ها جمع شده است. لذا تابش دراز مدت آفتاب، شبنم و باران باعث هدر رفت مواد غذایی گیاه می شود. در مناطق مرطوب و بارانی، بهترین روش برداشت آن است كه تا حد امكان فاصله زمانی بین درو تا گرد آوری از یونجه زار كوتاه شود.
آزمایش ها نشان داده كه روش خشك كردن علوفه به صورت آزاد در یونجه زار 32 درصد افت و خشك كردن در انبار 26 درصد و با روش سیلو كردن 14 درصد افت پروتئین نسبت به كل پروتئین محصول را به همراه دارد.
روش دستی
نخستین وسیله برداشت علوفه همان داس بوده است كه در برداشت غلات از حدود 5000 سال پیش استفاده می شده و هنوز هم در بسیاری از نقاط ایران و جهان استفاده می شود. قداره یا شامیله، تكمیل شده داس است كه عملكردی بیشتر وخستگی جسمی كمتری به همراه دارد.
یك كارگر با یك داس معمولی حدود 250 مترمربع می تواند درو كند، یا به عبارتی برای یك هكتار 40 نفر روز كار لازم است. ولی با شامیله 1000 متر مربع در روز می تواند برداشت كند كه در آن صورت برای 1 هكتار 10 نفر روز كار نیاز است.
روش مكانیزه
ماشین های دروگری كه با نیروی دام كار می كردند در سال 1800 میلادی اختراع شد كه نخستین نمونه آن صفحه مدوری بود كه داس روی آن نصب می شد. پس از آن دروگرهائی با اصول قیچی با حركت رفت و برگشتی تیغه ها ساخته و تكمیل شد.
انواع دروگر یونجه
الف – شانه ای
ب – استوانه ای
